NAKNENG: LANGA TI SIGUD A LUBONG
MARIJUANA?
No pudno nga iragpatnaka iti ulep? Napaneknekakon! Ngem saan a kas panpanutenyo… kasano? Daytoy ti linaon ti biographyk.
Idi yawis ni Police Sr. Inspector Marlo Castillo, hepe iti 104th Provincial Mobile Group ti Ilocos Sur nga adda ti operasion nga agpag-ot iti marijuana iti maysa nga upland municipality iti Ilocos Sur, insigida a nagtung-edak.
No apay?
1. Kayatko a makita ken maaddaakan ti maysa a birhen a lugar a manmano ti nadanon dagiti taga-baba (patag). Makita ti pintas ti nakaparsuan a di pay rinames ti agdama a teknolohia: dagiti orkidias, sunggo, kabanbantayan…
2. Kayatko a makita ken marikna ti kasasaad dagiti agnanaed ditoy a no palausen ti agsarita ket kanayon a mangar-arapaap iti panakaramanda iti sardinas ken noodles. Apay a maanusanda ti agbiag iti lugar a dagiti lamok laeng ti makibiang kadakuada? Apay mapnekdan iti kanta dagiti kuriat ngem iti tukar iti component?
3. Makita ti plantasion ti marijuana (maikatlo laeng). Apay a di maibus iti tinawen a panakapagpagotna.
Nagpakadaak iti management iti DZTP a pagtrabtrabahuak a kayatko sumurot iti mision. Magagaranak a mapanen idi tinung-edan daytoy ti managermi.
ALAS DIES Y MEDUA (Pebrero 16, 05): Addaak iti sango iti Kea Square Shopping iti Candon City ta ditoy ti pangdagasan kaniak ti 104th Provinvial Mobile Group nga idadauluan ni PSI Marlo Castillo. Aggapuda iti kampoda iti Narvacan. Madamdama pay, sumungaden ti 6x6 a truck a paglugananmi. Awan ti inana, diretso ti lugan iti ili ti Bangar, La Union ta ditoykami nga agpadaya nga agpa-Sugpon. Idi agpadayakamin, nangrugin ti agpangato-agpababa-agsikko a kalsada iti bantay a dinaliasatmi. De-dual ti lugan tapno kabaelanna nga ulien ti bantay a nangato, adda pay pabiglana nga agsikko, pagsiaatanna, sementado ti kalsada. Ti barangay Porporiket a kadayaan iti Bangar, motorsiklo laeng ti pagsakayan dagiti bumarangay. Kinuna pay ti maysa a pulis: "idi saan kano pay a semento ti kalsada, de-kadena kano dagiti jeep nga agpa-Sugpon."
Nalang-abko ti Sugpon idi rugianmi a ballasiwen ti nalawa a karayan Amburayan.
ALAS DOSE. Nadanonmi iti sentro ti Sugpon. Umuna a destinasionmi ti kuerpo iti pulisia. Sinabetnakami ni PSI Joemar Labiano, Chief of Police ti Sugpon. Nangan-palpa-inana. Naaramid ti briefing iti agarup tallopulo (30) a pulis maipanggep iti kinarisgo iti daytoy a mission: "Agridamkayo, adda impormasion nga igam dagiti cultivator." Kinuna ni Capt. Labiano.
ALA UNA Y MEDIA. Nagrubbuatkamin. Kunak no magnakami, ngem saan ta agur-urayen ti maysa a passenger type jeep a paglugananmi. Nagpuestoak iti sangguanan, kaabayko ni Captain Castillo a team leadermi. Barangay Danak ti sumaruno a destinasionmi. Kunak no mayat ti pagdalananmi ta naglugankami met, ngem manipud iti panagrubbuat a nagdaliasat iti karayan Amburayan, saanen a simmiasi pay ti lugan, karayan lattan ti desdesdesenna. Ket iti nasurok maysa nga oras a panagbiahemi, nagrubbuat iti karayan; nagsardengkami--karayan met laeng. Agasem, maysa a barangay, nakurang a dua nga oras a biahe iti kabatbatuan, kadanuman, ken kadaratan a karayan. Inanusanmin ti panakaitugtog, panakaikillabot, panakalingo-lingo. ‘Bag ket ta diak agkimmuol. Kadarato a bumaba ti drayber tapno i-dualna ti luganna nangruna no nauneg ti waig a ballasiwenna. Mangrugin nga agsakit ti ubetko.
Nasayaat ketdi, ta nalaing nga agestoria ni Capt. Castillo. Ket natignayak kadagiti rebelasionna kaniak.
"Maikaddua laengen kaniak ti panagpag-ot ti marijuana ditoy (daytoy ti maika-lima a panagsublidan). Ammom no ania ti primary purposeko--- ti panangtulong kadagiti agnanaed iti daytoy a nalengleng a lugar. No makitamto ti kasasaadda, maassianka," kinunana.
Ket kasla nagparang iti sanguanak ti bagbagkaten itay dagiti pulis a releif goods, used clothes, sinako nga asin, ken kinarton a sardinas ken noodles. Wen, malagipko, sardinas gayam ti kaimasan a sidaen iti kabanbantayan; asin ti kapatgan a pagtimpla.
Kinunana a maysan a panatada nga iti tunggal operasionda, agkontribusionda: kuarta, sardinas, asin, lupot, kendi, sitsiria, etc, tapno daytoy ti isagotda kadagiti agnanaed iti bakras ken tuktok ti bantay.
"Ragsakmin a makita dagiti ubing nga aglaglagto nopasabatanmi ti kendi wenno chitchiria; no agyaman dagiti nagannak iti bagas ken kasapulanda." Kinunana kabayatan iti kaaddami iti uneg iti jeep.
ALAS TRES KINSE. Nadanonmi ti barangay Danak, iti kabayag ti biahe, kaslaak la nagbiahe a nagpa-Laoag. Manipud ditoy ket magmagnakamin. Dua a rangtay a naaramid iti kayo ti binnallasiwmi.
ALAS TRES Y MEDIA. Nakagtengkami iti Sawangan, maysa a sitio ti barangay Danak. Naginanakami. Nagtugawak ket nanganak ti kornik. Idi imbaga dagiti pulis a tumaliawak iti sikigak, nakitak ti maysa a panteon. Itak la naammuan a dagiti minatay dagiti agnanaed ditoy ket ipunpondan iti asideg ti balayda.
Kalpasan ti lima a minutos nga inana, nagrubbuaten ti bunggoy. Kimmuyog kadakami ti maysa a baro a managan iti Brendo Agilap, naammuak a taga-Nakneng isuna. dinesdesmi ti agpadaya, dikami pay nakaad-adayu, agmalmalangaakon kadagiti atap nga orkidias a malablabsanmin, kayatkon ti mangsig-awat ta ipasarabok kenni Lisa. Kimpetda kadagiti kayo ken bato.
Iti maysa a karayan a nalabsanmi, awan ti makitak a pagdalanan ta dadakkel dagiti bato a laglagtuenmi. Idi makabalasiwkami, sa’k la nakita ti desdes a pagnaanmi, umuli iti bantay. Mangrugin ti kalbariomi. Immulikami iti bakras ti bantay, no ania ti maiggamak a pagkaptan ti ima, isu met ti pagbaddekan ti saka. Saka ken ima ket agkapet iti daga. Ti bakras ket nakabutbuteng ta maminsan laeng a kamali ket matinagka, ket sigurado nga agdarusdoskan iti baba. Uray bassit a ruot ken ruting ket dakkel a banag a pagkaptanen a pangalaan ti puerso a sumang-at iti bakras. Pinadasko ti kimmata iti baba, ket nakarkaro ket ngaruden a nagdanagak iti posible a pakatinnagak. Malulaak pay, imbag ta adda dagiti kayo ken ruot a posible a pakaisagudan no kaskasano.
Agdigdigosakon iti bukodko a ling-et, dandanik maibusen ti mineral water a linaokak iti extra joss. Dakkel a gin-awa ti nariknak idi ibagada nga aginanakami iti sirok ti kayo a balite. Tunggal maysa ket inbirokna ti ubetna iti paginana. Iti babana ket adda karayan a namurimuran ti marmol a bato. Timmangadak iti kaykayo ket addad’ta manen dagiti orkidias a mangaw-awis kaniak. Kinargaak metten ti danum iti agay-ayus a karayan ti plastic a nagkargaak iti mineral water. Immareb-ebak payen, anian a nagsam-it ti danum iti kabanbantayan.
Naammuak a maysa a pulis ti nagsanuden ta dinan kabaelan ti umuli iti bantay. Naksayankamin.
Kalpasan iti lima a minutos nga inana, larga manen ti ‘yuuli ti grupo. Nadlawko ti napigsa nga anges ti mangsarsaruno kaniak. Pudno sa ket, a no nagsiding ti saka ket nalaing a magna, ket ti mangsarsaruno kenka ti umanangsab. Ket nagsiding ti sakak.
Laksid iti dayta, dakkel a banag ti regular a panagprakpraktisko iti karate ken arnis, isu nga natibker latta ti sakak ken resistensiak. Nasurok dua nga oras a nagkalipkipkami iti bakras ngem napigsaak pay laeng. Di pay agsakit ti sakak.
Bayat a magmagnakami, nautobko no kasano ti kinarigat ti panagbiag ditoy. Awan ti sabali ti transportasion, saan a mabalin ti uray de-dual a jeep, motorsiklo, kabalio ken uray pay baka wenno nuang… saka laeng ti mabalin. Anian a kinarigat ti agbiag ditoy banbantay.
Aginnagaw ti aldaw ken sipnget idi agsardengkami iti maysa a karayan. Dagiti bato ket kasla kamarin ti kadarakkelna, kaadduan kadagiti bato ket marmol… anian a kinabaknang! Naginana ti dadduma; nagluto ti dadduma. Kalpasan ti pannangan, naan-anayen ti panagsaknap ti sipnget. Kinitak ti cellphone, awan ti SMS, ta awan ti signal. Agalas siete iti idi agrubbuat ti grupo. Naay! nakunak iti nakemko, umulikami iti bantay a nakasipsipnget, ket flashlight laeng ti silawmi? Kasanon no adda mangtambang kadakami?
Ngem awan ti maaramidak no di sumurot. Diak makita ti dalanko ngem nakalawlawag ti karasakas ti danum iti karayan iti bakras ti bantay. Kaanoka pay nakasarakak iti karayan iti bakras iti bantay? Ita laeng, Danny, kunak iti nakemko.
Adda mangegko a di agpabatubat a taol ti aso. Adda ngarud kabalbalayan iti ngato ti bantay nga ul-ullienmi.
ALAS NUEVE BENTE (rabii)- Nadanonmi ti putputong a sitio Nakneng a naisaad iti tuktok iti bantay. Uray rabii, nakidamagak kadagiti lallaki a rimmuar manipud kadagiti pagtaenganda. Naammuak nga innem laeng ti balay a naisaad ditoy. Nasurok met iti uppat a pulo dagiti agnanaed (agraman ubbing). Adayon ti kaarrubana a sitio Nava a naisaad iti sabali a tuktok ti bantay, kasta met iti sitio Nagawa.
Iti daytoy a gundaway, pumanitpiten ti message alert dagiti celphonemi. Globe ken smart ket adda iti saggaysa a bar iti signal. Kayatna sawen, talaga a nangaton ti yanmi ta makaala payen iti signal nupay addakami iti tengnga iti kabanbantayan. Idi kitaek ti cellphone ko, ti agdandanag ken mail-iliwan a text message ni Lisa ti nabasak.
Nasipnget iti aglawlaw, ket iti no manon a tawen, itaak man manen nakakita iti alitaptap. Nasipnget iti aglawlaw ta de-gas a lampara laeng ti us-usarenda. Dakkel a tulong ti raniag ti half moon.
Impagarupko no maturogkami ditoyen. Ngem, "Intayon!" impukkaw manen ni Captain Castillo. Nupay madi ti riknakon, ngem ania ngarud ti maaramidak. Binagkatko ti panagsenen a backpackko ket immiposak manen iti grupo. Agay-ayam iti panunot, "kasanon no awan ti trainingko, di pay ket binagkatdakon. Kababain pay!" Manen, nalimed a nagyamanak ni Sempai Lakas, ti instructorko iti karate ken arnis iti Sikadsu.
ALAS DIES KINSE. Nagsardengkami iti iking iti nagbaetan ti karayan a nagbaetan ti dua a nalalayog a bantay.
"Ditoytayon a maturog!" Impukkaw ni Captain Castillo.
Kasano a maturogkami ditoy ket iking iti bantay ken abay iti karayan? Nakunak iti nakemko. Ngem kas maysa a natudion a soldado, "comply first before you complain,." Nagbirokak metten iti pagiladak. Ngem naabakannak sa ta adda indayon nga intugot dagiti pulis, ket ingalotdan iti nagbabaetan dagiti pinuon dagiti kape.
Imbag ta adda ti ules nga intugotko ket isun ti inyaplagko. Inalak iti bag ti jacket ken bonete ket insuotko. Inyiladkon. Ngem mariknak latta ti lammiis, inbalkotkon iti bagik ti ules, ngem umukuok latta ti lammin. Numona ta nagrigat a tiliwen ni ridep. Diak ammo no gapu iti bingkol a dumukdukol iti nagiladak wenno iti danag nga amangan no addanto ketdi dagiti NPA a mangdarup kadakami. Addanto ketdi uleg a mangdalan kaniak ket lengngesennak. Umalas dose iti rabiin ngem nakamulagatak pay laeng. Dagiti uni ti kuriat, kullaaw ken dadduma pay nga umarikiak a billit ti mangegko. Ti karasakas ti danum iti karayan ket dida mabannog.
Diak ammo no kasano a nakaturogak, ngem idi makapuotak ket agkutkutimermerak metten iti lammin. Awan nagbagan ti ules, jacket, bonete ken medias ta sumarot ti lammiis. Idi luktak ti cellphoneko, alas tres y media iti parbangon.
Inkapilitan, bimmangonak.
Iti baba, mangegko ti nakapsut nga ariwawa dagiti kaduak nga ipagarupko nga agin-inudo. Madamdama pay, saggaysan a bumangon dagiti kadduak a pulis.
ALAS KUATRO Y MEDIA (0430Feb17). Iti naminsan pay, pinalagipannakami ti group commander a delikado ti papananmi a lugar, daytoy met laeng ti kangrunaan a rason no apay a bigbigat ti panangrautmi. Masapul a mapagkatlo ti grupo. Kalpasan iti accounting iti grupo, immulikami manen iti bantay.
Iti daytoy a gundaway, narigrigat ti panagdaliasatmi ta rabii ket dagiti laeng flashlight ti badangmi. Adda pay bakras ti bantay a bato a kimmalipkepanmi ket padarusdos idi bumabakami. Saggaysa laeng ti masapul a magna iti makalipkip a bato tapno awan ti matinnag. Kasarunona, ket ti yuulimi iti payoh.
Kamaudiananna, nadanon met laeng ti lugar a pagtaltalonanda iti marijuana. Paset pay laeng iti Sugpon, ngem kunada dagiti dadduma a daytoy ket adda iti beddengan ti Ilocos Sur ken Kibungan, Benguet. Yaman iti Apo ta awan ti nangsabet kadakami nga adda paltog nupay adda nakitami a silaw ti flashlight iti bantay a kasta la unay ti pardas a sumalog. Maigapu iti daytoy, immunN ti umuna a grupo a mang-secure iti lugar, simmarunokami, ket ti maikatlo a grupo ket nagbati a mang-secure met iti likudanmi.
ALAS SINGKO Y MEDIA. Lumawagen ket mangrugin a makitami dagiti naipatto-pattok a plantasion ti marijuana. Iti umuna a gundaway, nakakitaak iti makunkuna a taltalon ti marijuana. Ket iti bukodko nga obserbasion, awan ti nagdumaanna iti panagtalon iti tabako. Nakadaldalus ti puonna a naintar iti panakamulana, awan pay uray maysa a ruot. Addaan iti bukod a pagsibog ken sprayer, naabunuan ken nalalangtoda. Kunada dagiti kaduak a pulis a dagitoy ket mabalinen a maapit ta napintasen ti buds dagiti marijuana. Pagat-tao ti kadakkelna. Idi timmaliawkami iti sikigan, adda pay sabali; iti kanigid, kanawan… kunam pay, naipatto-pattoken ti makitami a plantasion.
Iti pakabuklan, adda sangapulo a plantasion ti nasarakanmi, nasurok met iti innem a milion (P6M) ti pategna. Iti panagsawsawar dagiti dadduma a pulis, adda pay nasarakan a napagangon a marijuana ken nakasaganan a mailako.
Idi rugianmi ti agpag-ot, nakitami ti panagu-urnong dagiti tao iti tuktok ti maysa a bantay. Natayag ti bantay ta kasla kadakkel laeng ti kikit ti panagkitak kadakuada nupay addakami iti tuktok ti sabali a bantay. Maigapu iti daytoy, nag-reconnaissance fire dagiti kadduak a pulis. Adda met nangpasungbat. Ipagarupko lattan a dagitoy ti mannalon ti marijuana.
Idi mapag-otmi dagiti marijuana, pinuoranmin. Sumagmamano ti rineppetmi tapno daytoy ket mapuoran iti mapasamak a ceremonial burning iti Ilocos Sur Provincial Police Office.
ALAS NUEVE Y MEDIA. rinugianmin ti sumalog. Ngem anian, bayat a sumalsalogkami, adu pay laeng dagiti naipatto-pattok a makitami a plantasion ti marijuana. Inkapilitan, agsardengkaminto manen.
ALAS ONSE. Nakadanonkami manen iti sitio Nakneng. Iti daytoy a gundaway, nalawag a makitakon dagiti tao ken aglawlaw ti daytoy a lugar. Tumuyotoy dagiti ubbing a nakabado iti nadulpit a kawes. Idi inruarko ti nabatbati a candy ken chitchiria ket inwarasko kadakuada, anian a ragsakda. Uray payen ti noodles ken sardinas a nabatbati iti bagko, intedko payen. Urayda la aglagto iti ragsak.
Maysa kadagiti panglakayen ti nakauman-umanko:
Apay ngata nga adda dagiti agmulmula iti marijuana ditoy, Apong? Maigapu iti kinarigat iti panagbiag, anakko. Agsipud ta awan met ti sabali a panggedan iti kuarta, sumagmamano kadagiti agindeg ti mailawlaw iti wagas. Apay a dikayo agmula iti pagay? Uray ket nabuslon ti danumyo ditoy? Uray kasano ti ayatmi nga agmula ngem awan met magungonami iti panagmula iti pagay. Adu metten ti nangpadpadas ngem saanda a makadakkel ta sakbay pay nga agbungada, dinadaelton dagiti utot (bao). Ken saan met a makadakkel ta awan met ti pagabono ken pag-spraymi. Kitaem laengen, nakkong, bumabakami agingga idiay sentro ti barangay iti nasurok tallo nga oras ta napardaskami a magna iti derraas. Ngem no mapankami iti sentro iti Sugpon, nayunam manen iti dua nga oras. Ngem no mapankami iti baba, iti Bangar, La Union nga isu ti kaasitgan a merkado ket nayunan pay iti maysa nga oras. Kayatko sawen, agpababa laeng ket maalanan ti maysa nga aldaw, kasanon ngay ti panagawidmi. No kas man agsublikami ket adda awitmi a ganagan, saggaysakami laeng a sako, banag a di agkatnay iti taltalonmi. Ania ngarud ti imulmulayo ditoy, Apong? Kamote…
Adu pay dagiti sinalsaludsod, ngem maymaysa ti natimodko…kakaasi ti panagbiagda ditoy ngato ti bantay. Awan ti suporta manipud iti gobierno ta narigat a makadanon ti serbisio. Isu met daytoyen ti gundawayan dagiti negosiante iti marijuana. Agpamuladan a ti kasukatna ket dakkel a kuarta.
Agaw-awidkamin kadagiti kakadduak a panakabagi ti linteg kalpasan iti pangaldawmi a nagsiddaanmi iti sardinas a nasagpawan iti petchay. Saannak nasdaawen a naibus nga insigida ti sidaenmi nupay iti panagramanko ket nalab-ay. Uray ti inapuy ket adda kuskuselna, ngem naimas iti pananganmi a nakigiddan kadagiti agnanaed iti daytoy a nalengleng a lugar. Diak ammo no maigapu ngata iti napalaus a bannogko ta naimasak met ti nangaldaw.
Nalaklaka ti panagawiden ta pababa a desdes ti daldalanenmi, no dadduma ket mapataraykami pay ketdin. Naganasak ti nagbuya kadagiti atap a masmasetas, nangruna dagiti atap nga orkidias. Ngem idi diak mapengdan ti riknak, rinugiakon ti nagala ket inkabilko iti napusek a bag. Saan a kas kadagiti dadduma a lugar ditoy upland municipalities a no magnakami ket adu ti masabsabetmi a tattao. Ngem ditoy, nakadanonkamin iti sitio Sawangan, awan pay nasabetmi.
Kamaudiananna, nakadanonkami met laeng iti Poblacion iti ili a Sugpon, ket iti dayta a rabii, maiyiladko met laengen ti bagi iti katre. Impagaruko a nalakak nga alaen ti ridep gapu iti nakaro a bannog, ngem kasla narigatko latta a tiliwen. Nabilangko payen ti atap nga orkidias a naalak, adda walo a naduma-duma a klase.
Agsublisubli ditoy panunotko ti buya ti kabanbantayan ken karayan iti Nakneng a nagdalanak. Dagiti nalalayog a bantay a sinang-at ken kinalipkipko. Ngem ti ad-adda a diak mailaksid iti panunotko, ket ti buya ti sitio Nakneng: ti simple a panagbiag a nagadayo iti naariwawa ken rinames ti baro a panawen urbanidad. Nagdakkel ti gidiatda. Ngem apay ngata a dida kayat nga agnaed iti baba no marigatanda iti panagbiag iti ngato ti bantay? Ahhh… isuda laeng ti makasungbat.
Maragsakanak met, ta nakita manen ti sigud a langa ti lubong… agyamanak Nakneng.